Yaşamın sona erdirilmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Mahkeme Kararları

Pretty / Birleşik Krallık
29 Nisan 2002
Başvuran, tedavisi olmayan ve kasları etkileyen dejeneratif bir hastalık olan motor-nöron hastasıdır. Hastalığın son aşamalarının ıstırap verici olduğu göz önüne alındığında başvuran, nasıl ve ne zaman öleceğine karar verebilmeyi istemiştir. İntihar etmek İngiliz hukukunda bir suç teşkil etmezken, intihara yardım etmek suçtur. Hastalığı yüzünden, başvuran tek başına intihar edememektedir ve eşinden yardım etmesini istemektedir. Yetkililer, bu talebi reddettiği için, başvuran, eşinin kendisine ölmesi için yardım ettiğinde hakkında kovuşturma başlatılmayacağı konusunda teminat olmadığından şikâyetçi olmuştur.
Mahkeme, yaşam hakkının, dil çarpıtılmaksızın, tamamen zıttı olan ölüm hakkını getirdiği şekilde yorumlanamayacağına hükmederek, Sözleşme’nin 2. maddesinin (yaşam hakkı) ihlal edilmediğine karar vermiştir.
Mahkeme, ayrıca, Sözleşme’nin 3. maddesinin (insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele yasağı) ihlal edilmediğine karar vermiştir. Başvuranın hayatını sonlandırma olanağına sahip olmadığı takdirde acı içinde bir ölümle yüzleşeceğine ilişkin düşüncesine, anlayışlı olmaktan başka bir
şey elden gelmese bile, Devlet’in pozitif yükümlülüğü, Devlet’in 3. maddenin öngörmediği bir yükümlülük olan hayata son vermeye yönelik yaptırımlara izin vermesini gerektirmektedir.
Son olarak, Mahkeme Sözleşme’nin 8. (özel hayata saygı), 9. (vicdan özgürlüğü) ve 14. (ayırımcılık yasağı) maddelerinin ihlal edilmediğine hükmetmektedir.

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ Tematik Bilgi Notu – Yaşamın Sona Erdirilmesi
Haas / İsviçre
20 Ocak 2011
Bu dava, özel hayata saygı hakkına istinaden, Devlet’in, intihar etmek isteyen hasta bir adama, acı duymadan ve başarısızlık riski olmadan hayatına son verebilmesi için, öldürücü bir maddeye (sodyum pentobarbital) doktor reçetesi olmadan erişebilmesine izin verip vermemesi gerektiği konusundadır.
Mahkeme, Sözleşme’nin 8. maddesinin (özel hayata saygı hakkı) ihlal edilmediğine karar vermiştir. Mahkeme özellikle, Avrupa Konseyi’ne üye Devletlerin, kişinin hayatına nasıl ve ne zaman son verilmesi konusunda karar verme hakkına ilişkin görüş birliğine varmadıklarını gözlemlemiştir. Üye Devletlerin büyük çoğunluğu, kişinin hayatına son verme hakkından
ziyade (Sözleşme’nin 8. maddesi), hayatını korumaya (Sözleşme’nin 2. maddesi) daha çok önem vermektedirler. Devletler bu nedenle, bu kapsamda geniş bir takdir yetkisi kullanmaktadırlar. Ayrıca başvuranın sodyum pentobarbital elde etmesine izin veren bir sağlık raporuna etkili bir şekilde erişimi olup olmaması gerektiğine ilişkin olarak (aksi takdirde, ne zaman ve nasıl öleceğini seçme hakkı teorik ve asılsız olurdu), Mahkeme, başvuranın iddia ettiği gibi kendisine yardım etmeye istekli bir uzman bulamadığı konusunda ikna olmamıştır.
Koch / Almanya
19 Temmuz 2012
Evlerinin önünde düşmesinin ardından, başvuranın eşi 2002 tarihinden beri neredeyse tamamen felç durumdadır, yapay solunuma ve bakıcılar tarafından devamlı bakıma muhtaçtır.
İntihar ederek, kendi tanımıyla saygın olmayan bu hayata son vermek istemektedir. Başvuranın öldürücü dozda ilaç verilmesine ilişkin olarak eşinin adına yaptığı talep reddedilmiştir. Yetkililer, söz konusu iznin yalnızca hayat destekleyici veya hayat koruyucu amaçlı olarak verilebileceğine ve bir kişinin hayatına son vermesine yardım etme amaçlı
böyle bir iznin verilemeyeceğine hükmetmiştir. Mahkeme, Alman mahkemelerin, başvuranın kendi adına ve eşi adına dile getirdiği söz
konusu karara ilişkin şikâyetinin esastan incelemeyi reddetmelerinin, Sözleşme’nin 8. maddesi (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) uyarınca usulü haklarını ihlal ettiğine hükmetmiştir.

*Kararlar https://inhak.adalet.gov.tr adresinden alınmıştır.